| Dit artikel verscheen op PrimaOnderwijs.nl op 3 maart 2025 |
Evidence-informed werken draagt bij aan duurzame onderwijskwaliteit. Het vraagt om een onderzoekende houding van de schoolleider en het team. Jeanette van Loo, schoolleider van Het Vlot en de Ichtusschool, deelt haar ervaring met evidence-informed werken aan de basisvaardigheden op deze Vlissingse basisscholen. Hedwig van Schie is als Onderwijscoördinator bij het ministerie van OCW betrokken bij het verbetertraject.
“Evidence-informed werken betekent dat leraren kennis uit de wetenschap en de praktijk gebruiken voor hun specifieke school-context. Die context verschilt per school”, vertelt Hedwig van Schie. “Wat goed werkt in de ene situatie, kan minder effectief zijn in een andere context. Het is aan de professionaliteit van een lerarenteam om zich goed te informeren en op basis daarvan de juiste afweging te maken. Zoals de Vlaamse onderwijskundige Pedro de Bruyckere stelt: ‘Met evidence-informed erkennen en herkennen we de professionaliteit van de leerkracht.’”
Brede aanpak en gespreid leiderschap
Jeanette van Loo deed in samenspraak met de medezeggenschapsraad in 2022 een aanvraag voor de subsidie Verbetering basisvaardigheden. Samen kozen ze voor hulp op het gebied van taal, rekenen-wiskunde, digitale geletterdheid en burgerschap. Van Loo verklaart de brede aanpak: “Ik begrijp het heel goed als een schoolteam zich eerst focust op een of enkele basisvaardigheden, om daarna met het volgende aan te vangen. Maar soms speelt er heel veel tegelijk op een school en wil je als team alle zeilen bijzetten om de leerlingen niet tekort te doen.”
Van Loo zette tevens in op gespreid leiderschap. Hierbij stimuleert een schoolleider leerkrachten met expertise op een bepaald gebied om leiderschap te nemen, bijvoorbeeld door hem een kartrekkersrol te geven. Door leiderschap te spreiden in de school en elkaar leiderschap te gunnen, wordt kennis benut. Van Loo: “Als je iets wilt ontwikkelen, moet je de manier van kijken, denken en doen mee ontwikkelen. Dat kan best spannend zijn. Daar moet je elkaar als collega’s bij helpen, zodat de veranderingen op school ook duurzaam zijn.”
Lerende cultuur
Van Schie is het daarmee eens. “Kennisontwikkeling binnen het schoolteam ondersteunen we graag, zodat een lerende cultuur ontstaat. Hierbij bespreken leraren met elkaar hoe kennis uit onderzoek kan bijdragen aan hun onderwijs. Dat proces begint vaak bij de schoolleider.” Door teamleden samen te laten werken aan goed onderwijs en hen daarbij te stimuleren kennis en expertise de school in te halen, ontstaat er een onderzoekende cultuur. Hierin werken leerkrachten stap voor stap onderbouwd aan goed onderwijs.
"Als je iets wilt ontwikkelen, moet je de manier van kijken, denken en doen mee ontwikkelen - Jeanette van Loo"
De schoolleider die basisvaardigheden wil verbeteren, gebaseerd op wetenschappelijke inzichten en best practices, laat – in samenspraak met het team, de medezeggenschapsraad en het managementteam – in het activiteitenplan zien waar de school aan wil werken en waarom.
“Scholen willen graag evidence-informed werken, maar zijn vaak nog zoekende naar relevante actuele kennis. Een duidelijke vindplaats met betrouwbare bronnen helpt daarbij. Met een interventiekaart met tal van doorverwijzingen naar onderzoeken, rapporten en voorbeelden uit de praktijk (best practices), reiken we die aan”, legt Van Schie uit. “Vooral voor burgerschap was dat heel behulpzaam”, herinnert Van Loo zich. “We hebben gebruikgemaakt van de onderzoeksscan van het Expertisepunt Burgerschap (www.expertisepuntburgerschap.nl) waarmee we inzicht kregen in wat we al deden op dat terrein en wat onze mogelijkheden waren.”
Cyclisch werken en opleiding
“Het doorlopen van een aantal stappen helpt bij het kiezen van de juiste interventie en het succesvol borgen en implementeren van de aanpak”, maakt Van Schie duidelijk. “Als je een goede probleemanalyse hebt en helder voor ogen hebt wat je wilt bereiken en wat je daarvoor gaat inzetten, kun je in een later stadium ook vaststellen of dat gelukt is. En of het nodig is om je doelen en werkwijze bij te stellen. Evidence-informed werken vraagt om een cyclisch proces.”
Evidence-informed werken betekent ook dat teams een nieuwe invulling geven aan leiderschap. Van Loo: “Enkele professionals van onze scholen volgden een opleiding tot rekencoördinator. Ze deden nieuwe kennis en vaardigheden op. Dat betekende logischerwijs dat ze oude gewoonten moesten loslaten en een onderzoekende houding aannamen. Ze observeerden ook elkaars lessen: hoe geef je feedback aan een ander, hoe ga je om met kritiek? Wie eenmaal rekenexpert is, wordt bovendien vraagbaak en inspiratie voor collega’s: hoe vul je die nieuwe rol in? Er komt dus een hoop kijken bij verandering,” verklaart de Zeeuwse onderwijs-
directeur.”
Tips voor scholen
Geen duurzame verbetering zonder lerende cultuur op school, waarin iedereen zijn verantwoordelijkheid neemt, menen Van Loo en Van Schie. Hebben ze nog meer tips voor scholen die hun ambities op het gebied van basisvaardigheden willen waarmaken? “Lees je in en bereid je voor, maar toets je inzichten ook vooral in de praktijk”, geeft de schoolleider mee. Ze vervolgt: “Gedurende het proces kregen we in de gaten dat we toch te veel hooi op de vork hadden genomen. Dat deed ons besluiten om de voorgenomen nascholing voor leesonderwijs voorlopig te laten, maar wel een externe aanbieder in te zetten om goede voorbeeldlessen te geven, gericht op extra motivatie en leesplezier. Hiervan leerden zowel de kinderen als het team. De nascholing komt zodra we daaraan toe zijn. Doelen bijstellen als ze niet haalbaar blijken, en dan weer verder; ook dat is leiderschap.”
Meer info:
Dit artikel is verschenen op de website van PrimaOnderwijs